Aytan ve grubu 2019’da İzmit Körfezi’nde bulunan ekolojik ve ekonomik kıymete sahip balıklar üzerinde mikroplastikleri Bahçelievler Travestileri inceleme projesine başladı Makalesi mart ayında yayımlanan araştırmada balıklarda tespit edilen mikroplastik sayılarına yer verildi
Araştırma kapsamında incelenen kefal kırlangıç iskorpit lisan balığı ile pisi balıklarının tamamında barbunların yüzde 80’inde Bahçeşehir Travestileri mazakların yüzde 53’ünde istavritlerin yüzde 40’ında kaya balıklarının yüzde 39’unda çırçırların yüzde 28’inde trakonyaların yüzde 20’sinde ve mezgitlerin yüzde 10’unda mikroplastik tespit edildi
Araştırmanın ayrıntıları hakkında değerlendirmelerde bulunan Aytan çalışma Bakırköy Travestileri kapsamında büyük bir kısmı beşerler tarafından besin olarak tüketilen ve denizlerin biyojeokimyasal döngülerinde kıymetli bir işleve sahip 12 balık tipini incelediklerini belirtti
Aytan İncelenen tüm çeşitlerde değişen ölçü ve tiplerde Beşiktaş Travestileri mikroplastiğe rastladık İncelediğimiz her 10 balıktan 4’ünde mikroplastiklere rastladık diyebiliriz Bu balıkların sindirim kanalında en az bir tane plastik bulunduğu manasında gelmiyor kimi balıkların sindirim kanalında onlarca mikroplastik tespit ettik Beylikdüzü Travestileri diye konuştu
Araştırmayı gerçekleştirdikleri İzmit Körfezi’nin 1970’lerden itibaren artan nüfus endüstrileşme ve gemi trafiği üzere faktörler nedeniyle kirlenmeye başlayan ve yaklaşık 25 milyonluk bir nüfusun drenaj noktası haline gelen Marmara Denizi’nin doğusunda yer aldığını ve sonlu su değişimi nedeniyle her türlü kirleticiyi barındırdığını tabir eden Aytan plastiklerin de bu kirleticilerin başında geldiğini kaydetti
BALIKLARDA GÖRÜLEN PLASTİK TÜRLERİ
Yaptıkları araştırmada plastikleri fizikî ve kimyasal özelliklerine nazaran değerlendirdiklerini anlatan Aytan şu bilgileri paylaştı
Fiziksel özellikte en çok rastladığımız fiberlerdi Bunların çok büyük bir kısmı sentetik dokumanın yıkanması sonucunda ya da kullanılması esnasında aşınmaya bağlı olarak ortaya çıkıp rüzgarlar yoluyla kaynağından çok uzaklara taşınarak ya da sentetik dokumacılığın yıkanması sonucu kanalizasyon aracılığıyla deniz ortamına ulaşabiliyorlar Maalesef atık su arıtma tesislerinde de çok büyük bir kısmı tutulamıyor İncelenen balıkların sindirim kanalında kesim ve sinema formunda da mikroplastiklere rastladık Kesim tipte mikroplastikler deterjan şişesi üzere büyük boyutlu her türlü sert plastiğin parçalanması ile oluşan mikroplastikler Sinema olarak isimlendirdiğimiz çoklukla ambalaj ya da poşet olarak kullanılan bükebildiğiniz yumuşak hal değiştirebilen mikroplastiklere de rastladık
Aytan global plastik üretiminin 2050 ye kadar mevcudun dört katına çıkmasının beklendiğini aktararak deniz ortamına plastik girişi şu an dursa bile 1950’lerden beri giren plastiklerin parçalanmaya devam ettiğine dikkati çekti
Ülgen Aytan plastiğin neden tehdit olduğu konusunda şunları söyledi
En başta denizel besin zincirinin temelini oluşturan ve plankton olarak isimlendiren mikroorganizmalarla eş boyutta ve eş vakitli bulunmaları bir tehdit Midye üzere hamsi üzere suyu filtre ederek beslenen canlılar büyük risk altında zira mikroplastikten kaçma talihleri yok Plastikleri ve bağlı toksik kimyasalları bünyelerine alıyorlar Bu kimyasalların birden fazla biyoakümülatif yani canlının yağ dokusunda birikim yapma eğiliminde Bir canlıdan başka canlıya besin zincir aracılığıyla aktarılabiliyor Örneğin hamsi mikroplastik tüketirse onun üzerinden beslenen palamuda mikroplastik aktarmakta Ayrıyeten deniz canlıları mikroplastikleri doğal besinleri sanarak ezkaza da tükebilmekte
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE SAYILAR BİRBİRİNE YAKIN
Daha evvel yapılan çalışmalara bakıldığında Marmara Denizi nde mikroplastik kirliliği kilometrekarade milyon adedi geçebiliyor diyen Aytan plastik kirliliğinin okyanusların karşı karşıya kaldığı en süratli büyüyen tehdit olduğunu yakın gelecekte deniz ekosistemine geri dönüşü olmayan ziyanlar verebileceğini lisana getirdi
Mikroplastik konusunda dünyada ve Türkiye’de yapılan çalışmalarda rapor edilen sayıların birbirine yakın olduğunu aktaran Aytan İzmit Körfezi başka yerlere nazaran çok berbat diyemeyiz çok düzgün de diyemeyiz Mikroplastik tüketimi için rapor edilen bir aralık var bizim rapor ettiğimiz sayılar o aralığın içinde dedi
Dünyada dört yüzün üzerinde balık tipinde mikroplastik tüketiminin rapor edildiğini vurgulayan Aytan şöyle devam etti
Bu balıkların yarısından fazlası ekonomik bedeli olan insan besini olarak kullanılan balıklar Bilhassa bu balıkların popülasyonunun endüstriyel baskının yüksek olduğu alanlarda daha fazla risk teşkil edebileceği düşünülüyor Plastik hem kendi bünyesindekini hem de etrafındaki kirleticileri toplayarak daha fazla risk oluşturabilir Balıkta mikroplastik varlığını anlamak ortamdaki kirliliğin boyutunu anlamak risk değerlendirmesi yapmak hem ekosistem ve insan sıhhati açısından hem de alınması gereken önlemler konusunda karar alıcılara yol göstermek açısından çok kıymetli
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Denize gönderilen plastiğin fizikî kimyasal biyolojik birçok tesir gösterdikten sonra tesirlerinin katlanarak sofraya döndüğünün ve beşerler için çok büyük bir tehdit haline geldiğinin altını çizen Aytan mikroplastik kirliliğine karşı tahlil tekliflerini şöyle sıraladı
Acilen denizlerimize giren plastiği azaltmamız ve denizde mevcut olanları da uzaklaştırmak için yeni teknolojiler geliştirmemiz lazım Şu an kutuplara kadar yayılmış toksik kalıcı bir kirleticiden bahsediyoruz Böylesine yüksek yüzerliğe sahip bir kirletici uzun seyahatler sonunda hiç ilişkin olmadığı bir ekosisteme taşınabiliyor Daha düzgün katı atık idaresine ve atık su arıtımına gereksinim var Tek kullanımlık plastiklerin kullanımına küresel olarak yasaklama getirilmeli Lakin bu düzenlemeleri bekleyene kadar ferdî tercihlerimizle bile küresel manada değişim yaratacağımızı da unutmamalıyız Alışveriş yaparken tercihlerimizi düzgün belirlemeliyiz bu kirlilikte hepimizin değerli bir hissesi var